De Atlas Maior van Blaeu: Een Venster naar de Wereld van de 17e Eeuw

In de 17e eeuw, een tijd waarin ontdekkingsreizigers nieuwe handelsroutes en onbekende continenten verkenden, was er grote behoefte aan kaarten en atlassen. Een van de meest indrukwekkende resultaten van deze drang naar kennis is de Atlas Maior, gemaakt door vader (Willem) en zoon (Joan) Blaeu, beroemde Nederlandse kaartenmakers. Deze atlas is een meesterwerk van cartografie en een weerspiegeling van de wetenschappelijke en culturele hoogtijdagen van de Gouden Eeuw. Maar wat maakt deze atlas zo bijzonder, en waarom heeft hij zo’n grote invloed gehad?

Wie was Joan Blaeu?

Om de Atlas Maior beter te begrijpen, moeten we eerst naar de man achter dit meesterwerk kijken: Joan Blaeu. Hij werd geboren in 1596 als zoon van Willem Janszoon Blaeu, zelf een zeer gerespecteerde kaartenmaker. Willem Blaeu was bekend om zijn nauwkeurigheid en oog voor detail, en hij bracht deze vaardigheden over op zijn zoon. Samen met zijn vader begon Joan kaarten te maken in hun drukkerij in Amsterdam, dat toen een centrum van handel, wetenschap en cultuur was. Na de dood van zijn vader in 1638 nam Joan het familiebedrijf over en bouwde hij verder aan hun reputatie als de beste kaartenmakers van hun tijd.

Wat is de Atlas Maior?

De Atlas Maior is niet zomaar een boek. Het is een gigantische verzameling van kaarten en beschrijvingen van landen en streken over de hele wereld. Joan Blaeu publiceerde de atlas voor het eerst in 1662, en het werk bestond oorspronkelijk uit elf delen. De kaarten zijn prachtig geïllustreerd, met kleurrijke details en decoraties zoals schepen op zee en exotische dieren op de landkaarten.

De atlas bevat 594 kaarten, 21 titelplaten met diverse afbeeldingen en ruim drieduizend pagina’s gedrukte tekst met beschrijvingen van gebiedsdelen en werd in verschillende talen uitgebracht, waaronder het Latijn, Frans, Nederlands en Spaans. Dit maakte het boek toegankelijk voor een breed publiek, van geleerden en cartografen tot vorsten en kooplieden. Het was een prestigeobject: wie de Atlas Maior in zijn bibliotheek had staan, toonde daarmee zijn rijkdom en interesse in de wereld.

Hoe werd de Atlas gemaakt?

In de 17e eeuw was het maken van kaarten geen gemakkelijke opgave. De ontdekkingsreizigers die de wereld rondzeilden, zoals Abel Tasman en Jacob Le Maire, brachten verslag uit van nieuwe landen en routes. Deze informatie werd verzameld en gebruikt door cartografen zoals de Blaeu’s om hun kaarten zo accuraat mogelijk te maken. De kaarten van de Atlas Maior zijn gebaseerd op de meest recente ontdekkingen van die tijd.

Een ander belangrijk aspect van de atlas is de precisie waarmee Blaeu probeerde de wereld weer te geven. Hoewel niet alles even accuraat was – delen van Afrika en Azië zijn bijvoorbeeld minder goed in kaart gebracht – was het voor die tijd een ongeëvenaarde prestatie. Blaeu combineerde bestaande kennis van oude kaarten met nieuwe informatie van ontdekkingsreizigers. Het resultaat was een atlas die niet alleen als praktisch hulpmiddel diende voor navigatie, maar ook als een kunstwerk vol fascinatie voor de schoonheid van de wereld.

Waarom is de Atlas Maior zo belangrijk?

De Atlas Maior had een enorme impact op de manier waarop mensen in de 17e eeuw de wereld zagen. Het was een tijd van ontdekking, waarin nieuwe landen zoals Amerika, Australië en delen van Azië en Afrika werden verkend. Deze atlas gaf mensen een overzicht van wat er bekend was over de wereld en bracht geografische kennis naar een niveau dat nog nooit eerder was bereikt.

Daarnaast was de atlas ook een weerspiegeling van de macht van de Nederlandse Republiek in die tijd. Nederland was een groot handelsland en Amsterdam was het hart van de wereldhandel. De Blaeu’s werkten nauw samen met de Verenigde Oost-Indische Compagnie (VOC) en de West-Indische Compagnie (WIC), wat hen toegang gaf tot de nieuwste kaarten en ontdekkingen. De Atlas Maior werd daarom ook gezien als een symbool van de Nederlandse dominantie op het gebied van handel, wetenschap en cartografie.

Wat kunnen we leren van de Atlas Maior?

Hoewel de Atlas Maior bijna vier eeuwen oud is, biedt het ons vandaag de dag nog steeds waardevolle inzichten. Het laat zien hoe mensen in de 17e eeuw naar de wereld keken en hoe belangrijk kennis en wetenschap toen waren. Het is ook een herinnering aan de tijd waarin ontdekkingsreizigers zoals Columbus en Magellaan de wereld verkenden, op zoek naar nieuwe handelsroutes en rijkdommen.

Daarnaast vertelt de atlas ons veel over de manier waarop Europa naar andere delen van de wereld keek. De kaarten zijn gemaakt vanuit een Europees perspectief, en sommige delen van de wereld, zoals Afrika en Amerika, worden afgebeeld met exotische dieren en onherbergzame landschappen. Dit geeft ons een idee van hoe de Europeanen deze gebieden zagen – vaak als onbekend en mysterieus, vol met onontdekte schatten.

De Atlas Maior vandaag

​De originele Atlas Maior is tegenwoordig een zeldzaam en kostbaar object. Verschillende musea en bibliotheken over de hele wereld hebben exemplaren van de atlas in hun collecties. Het wordt dan ook beschouwd als een van de grootste prestaties in de geschiedenis van de cartografie. Moderne herdrukken van de atlas zijn beschikbaar voor liefhebbers van geschiedenis en cartografie, zodat ook wij een kijkje kunnen nemen in de wereld van de 17e eeuw.

De Atlas Maior van Blaeu is niet alleen een prachtige verzameling van kaarten, maar ook een fascinerend document dat de ontdekkingsgeest van de 17e eeuw perfect weet vast te leggen. Het toont hoe mensen in die tijd de wereld zagen, vol verwondering, ambitie en de wil om verder te kijken dan de horizon.

Download de Canon van Nederland app

Wil jij ook meer weten over historische gebeurtenissen? Download dan nu de Canon van Nederland app voor iOS en Android.

Leuker & gemakkelijker geschiedenis leren dan ooit!