Deze week duiken we in de geschiedenis van Fryslân (Friesland). Een provincie met een eigen taal, de Afsluitdijk en de Elfstedentocht. De provincie Friesland met veel bekende Nederlanders zoals weerman Piet Paulusma de bekende schaatser Sven Kramer, turner Epke Zonderland en model Doutzen Kroes. Zij groeiden allemaal op in Friesland. Later we een kijken wat deze provincie ons gebracht heeft…
1. De Koe
Ca. 3400 voor Christus begon de geschiedenis met de boeren en koeien. Ergens rond 11.000 voor Christus waren er al mensen in Fryslân. Maar dat waren jagers, die een zwervend bestaan leidden. Rond 3400 voor Christus kwamen de eerste boeren en hun koeien hier naartoe. Zij settelden zich en voerden op grote schaal landbouw in. Van deze eerste bewoners is aardewerk gevonden: bekers die de vorm van een trechter hebben. Daarom wordt deze eerste beschaving in de provincie Friesland ook wel trechterbekercultuur genoemd.
2. Water en de provincie Frieland
Fryslân heeft niet alleen altijd straat tegen het water moeten voeren, maar ook strijd op het water. De Friezen hebben sinds 1597 eeuwenlang een eigen admiraliteit gehad, een marine. Deze vloot lag eerst in Dokkum en verhuisde later naar Harlingen. De admiraliteit was een soort van douane, maar ook een heuse kleine oorlogsvloot, die het land en de zee moest beschermen tegen kapers en buitenlandse oorlogsschepen. Echter, de grootste vijand van Fryslân was meestal het water zelf. Altijd weer dreigden er overstromingen. Maar in de 16e eeuw begonnen de Friezen ook steeds meer de voordelen van het water te zien. Vaarten en kanalen werden gegraven en daardoor konden de elf steden zich ontwikkelen.
3. Afsluitdijk
Het is de grootste ingreep in het Nederlandse landschap: de bouw van de Afsluitdijk. Een complete zee werd een groot binnenmeer, vijf provincies werden in een klap verlost van overstromingsgevaar, honderden hectares polderland kwamen erbij en Noord-Nederland kreeg een directe verbinding met de Randstad. Op 28 mei 1932 werd midden op zee het laatste gat gesloten en was de Zuiderzee ineens IJsselmeer. De aanleg van de Afsluitdijk was het hoogtepunt in een eeuwenlang gevecht dat ons land had geleverd met de zee. Het was ook een hoogtepunt voor de Friese automobilisten, die nu zo nu en dan naar Amsterdam konden rijden. Maar het was een dieptepunt voor alle vissers die hun brood verdienden op de Zuiderzee. De zoute zee, rijk aan vis, is verloren gegaan, en komt nu alleen nog maar voor in oude verhalen, op foto’s en in liedjes.
4. Elfstedentocht en de provincie Friesland
Er zijn helden, sterren en idolen – en er zijn elfsteden-winnaars. Dat laatste is waarschijnlijk de hoogst haalbare status in Fryslân. In honderd jaar tijd heeft de Elfstedentocht zich ontwikkeld van ‘gewoon’ een lange schaatstocht tot het meest massale, bekende, zelfs mythische evenement in de provincie. Over een Elfstedentocht wordt jarenlang nagepraat, en alle deelnemers kunnen rekenen op grote sympathie en bewondering. De populariteit van het schaatsen heeft natuurlijk te maken met de mooie winterse landschappen die daar bij horen. Maar ook de sociale betekenis van het schaatsen is groot: op het ijs is iedereen gelijk en vervallen de verschillen tussen arm en rijk, tussen links en rechts. Bovendien ligt het ijs er in de winter, en dat is precies de tijd van het jaar dat mensen binnen zitten en elkaar niet veel treffen. Dus wanneer er ijs komt is het feest in Fryslân, carnaval in het noorden.
5. Het Fries
Er is geen provincie waar de mensen zich zo zeer bezig houden met hun taal als bij ons. Het Fries klinkt dan ook echt anders dan het Nederlands – en dan hebben wij ook nog eigen streektalen, zoals het Stellingwerfs en het Bildts. Op de Waddeneilanden spreken de mensen weer anders. Zo is Fryslân een echte meertalige provincie. Naast het dagelijks gebruik van de taal – om elkaar te kunnen verstaan – wordt het Fries ook veel gebruikt in kunstvormen: door schrijvers, muzikanten, theater- en filmmakers. Dat helpt om een taal levend te houden. Of dat voor altijd zal lukken is niet zeker. Want talen veranderen steeds en niemand weet hoe het Fries over honderd jaar zal klinken.
Je snapt dat dit slechts een kleine greep is uit de geschiedenis van provincie Friesland en als je nog meer wilt weten kijk dan eens op de Canon van Friesland.
